Ի՞նչ է նշանակում «մագնիս» բառը: Մագնիս նշանակում է Մագնեսիայից բերված քար: Մագնիսները օժտված են մագնիսական դաշտով, որը նրանց հնարավորություն է տալիս դեպի իրենց ձգել երկաթ և այլ նյութեր։
Ո՞րն է բնական մագնիսը: Փրձերի ընտացքում մարիդ հասկացան, որ բնական մագնիսը ունի մետաղ և պղինձ ձգելու հատկություներ իսկ, կան նյութեր, որոնք ավելի թուլե ձգում օրինակ,՝ նիկելե և կոբալտե իսկ փայտը, կտորը, ապակին, թուղտը, և այլն․․ ընդանրապես չի ձգում։
Ինչպե՞ս են ստանում արհեստական մագնիսներ: Երկար ժամանակ մետաղը պահում եք բնական մագնիտին կպած և ստացվում է, արհեստական մագնիտ։
Ի՞նչն են անվանում մագնիսական բևեռներ: Մագնիսական դաշտի այն կետը, որտեղից դուրս են գալիս, կամ որտեղ մտնում են մագնիսական դաշտի ուժագծերը: Այն կետը, որտեղից դուրս են գալիս նրա մագնիսական ուժագծերը, կոչվում են հյուսիսային կամ դրական մագնիսական բևեռ: Այն կետը, որտեղ մտնում են ուժագծերը, կոչվում է հարավային կամ բացասական մագնիսական բևեռ:
Ինչպե՞ս են փոխազդում մագնիսների բևեռները:
Ինչպե՞ս կարելի է մագնիսական սլաքի օգնությամբ որոշել մագնիսացած պողպատե ձողի բևեռները: Պղպատե ձողը դնում ես մակերեսի վրա վերցնում ես մագնտիական սլաքը դնում ես վրան և պետքե լինի բացասականը դրականի հետ և հակառակը։
Ինչի՞ ազդեցությամբ է կողմնացույցի սլաքը ուղղորդվում որոշակի ուղղությամբ: Ո՞ր կողմն է այն ցույց տալիս:
Որտե՞ղ են կիրառվում մագնիսները:
Ինչու՞ է բնության մեջ գոյություն ունեցող մագնիսական երկաթաքարը մագնիսացած լինում: Ի՞նչն է նրան մագնիսացրել:
1․ Ո՞ր լիցքակիրներին են անվանում ազատ։ Որո՞նք են ազատ լիցքակիրները՝ ա․ մետաղական, բ․ էլեկտրոլիտներում։ Ազատ են կոչվում այն լիցքակիրները, որոնք կարողանում են մի շարք մարմիններում ազատ տեղաշարժվել մարմնի մի մասից մյուսը։ Մետաղական ազատ լիցքակիրներն են, այն էլեկտրոնները, որոնք պոկվել են ատոմներից։ Էլեկտրոլիտների ազատ լիցքակիրներն են, դրական և բացասական իոնները։
2․Ի՞նչ է էլեկտրական հոսանքը։ Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն անվանում են էլեկտրական հոսանք։
3․ Բացատրեք, թե 13-րդ նկարում պատկերված փորձում ինչպե՞ս է լիցքավորվում Բ էլեկտրացույցը։ Ինչու՞ է մետաղալարում ծագող էլեկտրական հոսանքը կարճատև։ Ա էլեկտրացույցը լիցքավորված է դրական էլեկտրոններով, իսկ Բ էլեկտրացույցը էլեկտրաչեզոք է, և երբ մենք դրանք միմիանց միացրեցինք մետաղական ձողով Ա էլեկտրացույցից Բ էլեկտրացույցը ուղղորդված շարժումով փոխանցվեց դրական էլեկտրոններ, որի արդյոնքում այն լիցքավորվեց։ Էլեկտրական հոսանքը կարճատև է, որովհետև Ա և Բ էլեկտրացույցերը մետաղալարում ստեղծում են այնպիսի էլեկտրական դաշտեր, որոնք յուրաքանչյուր էլեկտրոնի վրա ազդում են մոդուլով հավասար, բայց հակառակ ուղղված ուժերով, այսինքն համազոր ուժը զրո է։ Էլեկտրացույցների էլեկտրական դաշտերը իրար չեզոքացնում են։
4․ Ի՞նչ լիցքակիրների ուղղորդված շարժմամբ է պայմանավորված լուսադիոդի լուսարձակումը։ Լուսադիոտի լուսարձակումը պայմանավորված է ոչ միայն մետաղալարի էլեկտրոնների ուղղորդված շարժումով, այլ նաև դրական լիցքավորված մասնիկների ուղղությամբ։
5․Ինչպե՞ս է ընտրվում էլեկտրական հոսանքի ուղղությունը։ XIX-րդ դարի առաջին կեսին, երբ էլեկտրոնների գոյությունը հայտնի չէր գիտությանը, հոսանքի ուղղության վերաբերյալ ընդունվել էր համընդհանուր պայմանավորվածություն, համաձայն որի՝ հոսանքի ուղղություն համարել են այն ուղղությունը, որով շարժվում են դրականապես լիցքավորվախ մասնիկները։
Հոսանքի աշխատանքը և հզորությունըԷլեկտրական հոսանքն օժտված է էներգիայով, որի հաշվին նա կարող է աշխատանք կատարել: Հոսանքի կատարած աշխատանքի շնորհիվ էլեկտրական էներգիան փոխակերպվում է էներգիայի այլ տեսակների: Օրինակ՝ ջեռուցիչ սարքերում էլեկտրաէներգիան փոխակերպվում է ջերմային էներգիայի, էլեկտրաշարժիչում՝ մեխանիկական էներգիայի, էլեկտրոլիզի ժամանակ՝ քիմիական էներգիայի և այլն:
Ենթադրենք սպառիչ (լամպ, ջերմատաքացուիչ, էլեկտրաշարժիչ) պարունակող շղթայի տեղամասում լարումը U է, հոսանքի ուժը I և tժամանակամիջոցում նրանով անցել է q լիցք: Լարման սահմանումից հետևում է, որ A=q⋅U, իսկ քանի որ հաստատուն հոսանքի դեպքում q=I⋅t , ապա՝ A=U⋅I⋅t (1): Այսինքն.Հաստատուն հոսանքի աշխատանքը շղթայի տղամասում հավասար է հոսանքի ուժի, լարման և այն ժամանակամիջոցի արտադրյալին, որի ընթացքւմ կատարվել է այդ աշխատանքը:Աշխատանքի այս (1) բանաձևը թույլ է տալիս որոշել հոսանքի կատարած աշխատանքը, անկախ այն բանից, թե այդ հոսանքի էներգիան էներգիայի ի՞նչ տեսակների է փոխակերպվել՝ ջերմային, մեխանիկական, թե քիմիական: Միավորների ՄՀ-ում հոսանքի աշխատանքը արտահայտում են ջոուլով (Ջ)Էլեկտրական շղթայում հոսանքի՝ աշխատանք կատարելու արագությունը բնութագրող մեծությունը անվանում են հոսանքի հզորություն և նշանակում ՝ P տառով:Եթե t ժամանակում հոսանքը կատարում է A աշխատանք, ապա P=A/t (2): Հաշվի առնելով աշխատանքի (1) բանաձևը կստանանք P=U⋅I (3)Հաստատուն հոսանքի հզորությունը շղթայի տվյալ տեղամասում հավասար է հոսանքի ուժի և տեղամասի ծայրերին կիրառված լարման արտադրյալին: Օգտվելով Օհմի օրենքից (3) բանաձևը կարելի է ներկայացնել հետևյալ տեսքով P=U2 /R և P=I2⋅R Միավորների ՄՀ-ում հզորությունն արտահայտվում է վատտով (Վտ). 1Վտ=1Ջ/վՀզորությունը հավասար է 1Վտ — ի, եթե 1վ — ում կատարվում է 1Ջ աշխատանք: Կիրառվում են նաև 1կՎտ (կիլովատ), 1ՄՎտ (մեգավատ), 1մՎտ (միլիվատ) միավորները:1մՎտ=0.001Վտ1ՄՎտ=1000000Վտ1կՎտ=1000Վտ Հզորությունը չափող սարքը կոչվում է Վատտմետր: Կենցաղում հոսանքի աշխատանքը չափում են Էլեկտրական հաշվիչ կոչվող հատուկ սարքով: Այս դեպքում գործածվում է հոսանքի աշխատանքի արտահամակարգային միավորը՝ 1ԿՎտ·ժ1ԿՎտ.Ժ=1000Վտ⋅3600վ=3600000Ջ ADVERTISEMENTREPORT THIS AD
Փորձը ցույց է տալիս, որ հաղորդիչները տաքանում են, երբ նրանցով էլեկտրական հոսանք է անցնում: Հոսանքի ջերմային ազդեցությունը ուսումնասիրեցին անգլիացի ֆիզիկոս Ջ. Ջոուլը, իսկ ևս մեկ տարի անց՝ ռուս գիտնական Է. Լենցը: Նրանք միմյանցից անկախ սահմանեցին օրենք՝ Ջոուլ-Լենցի օրենքը, որը բացահայտում է, թե ի՞նչ մեծություններից և ինչպե՞ս է կախված հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը:
Ջոուլ-Լենցի օրենքը հայտնագործվել է փորձնական ճանապարհով, սակայն դրան կարելի է նաև տեսական հիմնավորում տալ: Եթե շղթայի տեղամասում մեխանիկական աշխատանք չի կատարվում, նրանում քիմիական ռեակցիա տեղի չի ունենում, ապա հոսանքի ամբողջ աշխատանքը ուղղված է հաղորդչի ներքին էներգիայի մեծացմանը: Ընդ որում, հաղորդչի շրջապատի տրված Q ջերմաքանակը, համաձայն էներգիայի պահպանման օրենքի հավասար է հաղորդչի ներքին էներգիայի փոփոխությանը, այսինքն՝ հոսանքի աշխատանքին՝ A=Q Քանի որ էլեկտրական հոսանքի կատարած աշխատանքը հավասար է A=U⋅I⋅T հետևաբար և Q=U⋅I⋅T Օգտվելով Օհմի օրենքից, բանաձևը կարելի է ներկայացնել նաև այլ տեսքով՝ Q=U2 ⋅t /R կամ Q=I2⋅R⋅t Այս վերջին բանաձևն էլ արտահայտում է Ջոուլ-Լենցի օրենքը: Հոսանքակիր հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը հավասար է հոսանքի ուժի քառակուսու, հաղորդչի դիմադրության և նրանով հոսանքի անցման ժամանակի արտադրյալին:
Թեմատիկ հարցեր և խնդիրներ՝
1. Բնակարանի տաքացման համար օգտագործվող 140 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական ջերմատաքացուցիչը նախատեսված է 3.5 Ա հոսանքի ուժի համար: Որքա՞ն էներգիա կծախսի այդ ջերմատաքացուցիչը 8 ժամ անընդհատ աշխատելու դեպքում:
2. Ավտոտնակում էլեկտրական լամպը մոռացել էին անջատել: Որքա՞ն աշխատանք էր իզուր կատարվել 24 ժամում, եթե լամպը միացված էր 110 Վ լարման ցանցին և նրանով անցնող հոսանքի ուժը 0.8 Ա էր:
t=86400վ U=110 Վ I=0,8 Ա ———— A=?
A=U*I*t=110Վ*0,8*86400վ=7603200Ջ=7,6032մՋ
3. 50 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական վարսահարդարիչը միացրեցին 127 Վ լարման ցանցին: Որքա՞ն աշխատանք կկատարի նրանում հոսանքը 15 րոպեի ընթացքում:
4. 6 Վ լարման և 2 Ա հոսանքի ուժի դեպքում համակարգչի մարտկոցի լիցքավորումը տևեց 1.5 ժամ: Որոշե՛ք հոսանքի կատարած աշխատանքը այդ ընթացքում:
5. 450 Վտ հզորություն ունեցող հեռուստացույցը, ըստ հաշվիչի ցուցմունքի, ծախսել է 360 կՋ էներգիա: Որքա՞ն ժամանակ է միացված եղել հեռուստացույցը:
6. Ճեպընթաց էլեկտրագնացքը, որի շարժիչների ընդհանուր հզորությունը 200 կՎտ է, շարժվում է 180 կմ/ժ միջին արագությամբ: Որքա՞ն աշխատանք են կատարում նրա էլեկտրաշարժիչները 560 կմ ճանապարհ անցնելիս:
7. Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի 80 վ-ում 40 Օմ դիմադրություն ունեցող ջեռուցիչ տարրում, եթե այն միացված է 120 Վ լարման ցանցին:
8. Հաղորդչի դիմադրությունը 150 Օմ է, նրանով անցնող հոսանքի ուժը՝ 1.6 Ա: Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի նրանում 10 վ-ի ընթացքում:
9. Շղթայի տեղամասում միմյանց հաջորդաբար միացված են R1=40 Օմ և R2 =60 Օմ դիմադրություններով ռեզիստորներ: Տեղամասի ծայրերում լարումը 100 Վ է: 2 րոպեի ընթացքում ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի հաղորդիչներից յուրաքանչյուրում: Պատասխանը գրել ամբողջ թվի ճշտությամբ:
10. Էլեկտրական ջեռուցչի0.017 Օմ⋅մմ2 /մ տեսակարար դիմադրությամբ պղնձե սնուցող հաղորդալարի երկարությունը 1.5 մ է, լայնական հատույթի մակերեսը՝ 2 մմ2 : Որքա՞ն ջերմաքանակ կանջատվի այդ հաղորդալարում 25 րոպեի ընթացքում, եթե շղթայում հոսանքի ուժը 4 Ա է:
Տնային աշխատանք՝ դաս 18-20։ Պատասխանել էջ 63- ի 1-9-ը և էջ 67-ի 1- 11 հարցերին։ Աշխատանքը հրապարակել բլոգում, հղումն ուղարկել ինձ։
(4) Ա էլեկտրացույցը լիցքաորված է, իսկ Բ էլեկտրացույցը ՝ոչ։ Ինչպիսի՝ ապակե, էբոնիտե, պղնձե թե՞ պլաստմասե ձողով պետք է միացնել էլեկտացույցերը, որպեսզի երկուսն էլ լինեն լիցքավորված
պղնձե ձողով
(5) Ա լիցքաորված գունդը ինչպիս՞ի ուժերով է ազդում Բ և Գ գնդիկների վրա։ Բ և Գ գնդիկները ունեն հավասար լիցքեր իսկ I1<I2։ Միատեսակ
(6) Թվակրած մասնիկերից որոնք են լիցքավորված
Էլեկտրոնը-լիցքաորված է։ Պրոտոնը-լիցքաորված է դրական լիցքով։ Նեյտրոնը-լիցքաորված չե
(7) Պրոտոնի զանգվածը․․․․ նեյտրոնի զանգվածից
մի քիչ փոքր է։
(8) Պրոտոնի զանգվածը․․․․․ էլեկտրոնի զանգվածից
2.1840 անգամ մեծ է։
(9) որն է տվյալ քիմիական տարի գլխաոր բնութագիրը
Միջուկում նեյտրոների և պրոտոների թիվը
(10) նկար 32-ում պատկերված է հելումի ատոմը։ Լիցքավորվախ է այդ ատոմը՞։
Լիցքաորված է դրական լիցքով ։
(11) ուրանի ատոմը պաուրնակում է 92 պրոտոն և 91 էլեկտրոն լիցքավորվա՞ծ է այդ ատոմը։
Լիցքաորված է դրական լիցքով ։
(12) Ազտի ատոմի միջուկում կա 14 մասնիկ։ Նրանցից 7 պրոտոն է։ Քանի նեյտրոն կա միջուկում։ Քանի էլեկտրոն ունի էլեկտրաչեզոք ազոոտի ատոմը։
Լաբորատորիայում փորձերի միջոցով քննարկվող հարցեր
1.Որ շարժումն են անվանում ազատ անկում
Մարմինների անկումը վակուումում միյայն երկրի ձգողության ազդեցությամբ` կոչվում է ազատ անկում:
2.Գրել և բացատրել ազատ անկման բանաձևը
Ազատ անկումը սովորաբար նշանակում ենք «g» տառով, լատիներեն «gravitas» բառի առաջին տառն է: Ի դեպ «gravitas»-ը հայերենում նշանակում է ծանրություն:
3.Ձևակերպել Գալիլեյի օրենքը
Բոլոր մարմիները երկրի ձգողութան ազդեցության տակ ընկնում են նույն արագությամբ, դա Գալիլեյի օրենքն է:
4.Որ շարժումն են անվանում շրջանագծային հավասարաչափ շարժում:
5.Ինչ ուղղություն ունի արագությունը շրջանագծային հավասարաչափ շարժման դեպքում:բերել օրինակներ
6.Ինչ է պտտման պարբերությունը:
7.Ինչ է պտտման հաճախությունը,և որն էնրա միավորը:
6.Գրել և բացատրել պտտման պարբերության և հաճախության կապն արտահայտող բանաձևը:
8.Ինչպես կարելի է հաշվել շրջանագծով հավասարաչափ շարժվող մարմնի արագությունը,եթե հայտնի են շրջանագծի շառավիղը և պտտման պարբերությունը կամ պտտման հաճախությունը:
Գարեգին 😎 Ստեփանյան 